Jak uprawnić pamięć? Jak nauczyć się zapamiętywania?
Metody mnemotechniczne
Mnemotechniki to różne sposoby poprawiania pamięci. Istnieje wiele skutecznych technik pamięciowych ułatwiających szybsze zapamiętywanie, przechowywanie i przypominanie sobie informacji, m. in.: rymowane wierszyki, akronimy czy metody skojarzeniowe.
Mnemotechniki pozwalają na zapamiętywanie praktycznie wszystkiego: dat, haseł komputerowych, PIN-ów kart płatniczych, faktów, dowolnie długich spisów i list, numerów telefonów, wykładów czy treści książek. Te techniki szybkiego uczenia stanowią swoisty trening pamięci, poprawiają koncentrację i pamięć, pozwalają uczyć się szybko i skutecznie oraz ułatwiają naukę języków obcych.
Krótkie informacje o tym, dlaczego tak łatwo zapamiętujemy dzięki mnemotechnikom.
Procesy zapamiętywania i przetwarzania pozyskanych informacji zachodzą w mózgu, który zbudowany jest z dwóch części zwanych półkulami. Lewa półkula mózgu to strefa analityczna i krytyczna. W jej granicach odbywa się myślenie logiczne, liczenie, czynności racjonalne i techniczne. Prawa półkula odpowiedzialna jest za funkcje artystyczne naszego mózgu. Wykorzystywana jest podczas wszelkich czynności kreatywnych, wizualnych, muzycznych, symbolicznych.
Angażowanie obu półkul mózgowych zwiększa wydajność mózgu
Badania dowodzą, że matematycy, inżynierowie posiadają bardziej rozwiniętą lewą półkulę mózgu, natomiast muzycy, malarze, poeci - półkulę prawą. Jednak niezależnie od naszych predyspozycji, od tego, która z półkul jest dominująca, stymulacja obu półkul mózgu jest szczególnie istotna dla jego rozwoju. Dlatego tak efektywne są w tym przypadku mnemotechniki, gdyż angażują one funkcje kreatywne, wizualne, dźwiękowe naszej prawej półkuli z logicznymi i analitycznymi półkuli prawej. Przykładem wykorzystującym mnemotechniki jest reklama telewizyjna. Oddziałuje na większość naszych zmysłów. Atakuje obrazami, muzyką, powoduje, że czegoś nagle pragniemy, np. głodniejemy. Taki zbitek odpowiednio dobranych obrazów, słów, numerów, muzyki powoduje, że tworzą się skojarzenia, które natychmiast zapamiętujemy.
Rodzaje mnemotechnik:
1. Mnemotechniki proste:
Akronimy czyli skrótowce to jedne z najpopularniejszych technik pamięciowych. Pomocne, gdy chcemy zapamiętać informację składającą się z kilku, kilkunastu słów. Metoda polegają na utworzeniu zupełnie nowego słowa lub wyrażenia z pierwszych zgłosek lub liter innych wyrazów, które próbujemy zapamiętać. Wyróżniamy:
• Akronimy znaczące - skrótowce, które mają jakieś znaczenie, np. BONA-Bartosz, Ola, Natalia, Andrzej
• Akronimy nieznaczące, np. KOSDKP - okresy paleozoiku: Kambr, Ordowik, Sylur, Dewon, Karbon, Perm
Metoda pierwszych liter polega na utworzeniu zdania, w którym pierwsze litery mają inne, określone znaczenie, np. próbując zapamiętać kolejność planet Układu Słonecznego, wyodrębniamy pierwsze litery i tworzymy z nich nowe słowa, które w połączeniu stanowią łatwe do zapamiętania zdanie, np.:
• Merkury, Wenus, Ziemia, Mars, Jowisz, Saturn, Uran, Neptun - Moja Wiecznie Zapracowana Mama Jutro Sama Upiecze Nam placek
• albo: Moją Wolę Znaj Matole, Jak Się Uprę Nie pozwolę
• Kolejne cyfry rzymskie: Lecą Cegły, Dom Murują - pierwsze litery wyrazów w tym zdaniu reprezentują cyfry rzymskie: L - 50, C - 100, D - 500, M – 1000
• albo inne zdanie do zapamiętania cyfr: Lody Czekoladowe Dobrze Mrożone.
Rymowanki, wierszyki. Taka forma mnemotechnik pozwala przede wszystkim dzieciom i młodszym uczniom na łatwiejsze zapamiętanie informacji. Rymy posiadają własny rytm oraz swoista melodię, która szybciej zapada nam w pamięć.
Oto przykładowy wierszyk ułatwiający zapamiętanie reguł pisowni "u":
Zapamiętaj zawsze tu
Pisz otwarte zwykłe "u"
W słowach: skuwka i zasuwka
Gdyż wyjątkiem są te słówka:
W cząstkach: -unka, -un i -unek
Opiekunka, zdun, pakunek
Pisz je także w cząstce -ulec
Więc budulec i hamulec
W ulu, dwu, gdzie u litera
Wyraz kończy lub otwiera
Wreszcie - niech nikt nie kreskuje
W czasowniku cząstki -uje.
Inne przykłady rymowanek:
• spółgłoski, po których piszemy "rz" to: pierwsze litery podanych niżej wyrazów w zdaniu: Babcia dała Gosi piękne bratki, bo jej wnuczka chciała takie kwiatki.
• kierunki świata: W lewej ręce zachód mam, A wschód w ręce prawej! U góry północ, w dole południe. I już kierunki świata umiem cudnie!
Cyfry reprezentowane przez słowa. Technika ta pomaga zapamiętywać ciągi liczb. Polega na utworzeniu zdania, w którym ilość liter w wyrazach odpowiada określonej cyfrze, np. Kto(3) z(1) woli(4) i(1) myśli(5) zapragnie(9) Pi(2) spisać(6) cyfry(5), ten(3) zdoła(5). W zdaniu tym zaszyfrowane są kolejne cyfry liczby pi (3,1415926535).
2. Pałac pamięci (rzymski pokój, metoda loci)
to najprawdopodobniej najstarsza z mnemotechnik. Jest to metoda, w której elementy do zapamiętania kojarzymy w wyobraźni z miejscami (loci) w rzeczywistym lub wymyślonym otoczeniu. Pozwala ona zapamiętywać długie listy, całe wykłady czy przemówienia. Przydatna jest w sytuacjach, gdy ważna jest kolejność i porządek. Metoda ta raczej nie pozwala na wyrywkowe przywoływanie w pamięci elementów z naszej listy.
Metoda umiejscawiania. Najpierw zestaw elementów, które próbujemy zapamiętać, "umieszczamy" z pomocą wyobraźni w dowolnym budynku, pojedynczym pokoju (realnie istniejącym lub wykreowanym) lub na przykład na drodze pokonywanej z domu do pracy. Najlepiej, gdyby było to miejsce dobrze nam znane. Prościej mówiąc, elementy do zapamiętania kojarzymy z obiektami znajdującymi się w wybranym przez nas otoczeniu.
Potem odtwarzamy tylko spacer w myślach. Próbując zapamiętać na przykład tę oto listę zakupów: chleb, mleko, baterie, proszek do prania i pasta do zębów; możesz wyobrazić sobie mieszkanie, w którym przemieszczasz się z salonu do korytarza. I tak: siedząc na bardzo wygodnej, czerwonej kanapie w salonie zajadasz się chrupiącą kanapką (chleb) z intensywnie pachnącym serem, po czym sięgasz po wysoką szklankę śnieżnobiałego, cieplutkiego mleka stojącą na niskim żółtym stoliku. Wstając i przechodząc do korytarza spoglądasz na ogromny zegar ścienny, który się zatrzymał, bo potrzebne są do niego nowe baterie. W korytarzu wkładając na siebie płaszcz zauważasz, że wymaga on prania w dobrym proszku do prania, gdyż jest umazany w pachnącej miętą paście do zębów.
Podany przykład jest dość banalny, ale pokazuje system metody loci. Skojarzenia powinny być bardzo barwne, wręcz przerysowane, wyolbrzymione, mogą być żartobliwe, absurdalne, a nawet wulgarne (te ostatnie najlepiej zachować dla siebie). Tak powiązane w wyobraźni elementy z dobrze znanymi obiektami dużo łatwiej zapamiętać, a w razie potrzeby, "spacerując" po pałacu pamięci, szybciej je sobie przypomnieć.
3. Łańcuchowa metoda skojarzeń.
To metoda, w której elementy do zapamiętania (ogniwa), łączymy w wyobraźni w całość, w wyniku czego powstaje łańcuch skojarzeń. To metoda bardzo podobna do pałacu pamięci, jednakże elementów nie kojarzymy z otoczeniem, ale łączymy kolejno ze sobą tworząc swego rodzaju historyjkę. Zasada jest jednak podobna: historyjki powinny być dynamiczne, pełne akcji, mieć zabarwienie emocjonalne, angażować wszystkie zmysły.
4. Obrazki
Metoda polega na rysowaniu informacji potrzebnych do zapamiętania
Przykład: jaskółka pisze się przez „Ó” można więc narysować ptaka – jaskółkę, która na niebie zatacza kółka
5. Mapa myśli
Sposób ten pomaga nam uporządkować szczególnie zawiłe jak i proste informacje w sposób graficzny.
Tutaj znajdziesz krótkie wprowadzenie, które pomoże Ci narysować Twoją pierwszą mapę.
• Weź kartkę papieru minimum A4 i połóż ją poziomo przed sobą.
• Narysuj rozsądnej wielkości (kolorowy) obraz centralny reprezentujący temat zagadnienia, które zamierzasz przenieść na mapę.
• Narysuj przynajmniej cztery grube, organicznie wyglądające gałęzie, rozchodzące się z głównego obrazu. Użyj do tego czterech różnych kolorów.
• Zapisz słowa kluczowe wzdłuż tych gałęzi, związanych z głównym tematem oraz zagadnieniem, które będziesz mapować.
• Narysuj kolejne gałęzie odchodzące od głównych gałęzi. Słowa na tych gałęziach są pod-tematami tych słów, które zapisałeś na głównych gałęziach.
• Rozbuduj mapę dodając kolejne gałęzie rozchodzące się od pod-tematów, słów kluczowych i gałęzi.
Odnoś się do zasad tworzenia map myśli zaprezentowanych w następnej sekcji, które pomogą Ci poprawić pamięć i przypominanie informacji zawartych na mapach, które tworzysz.
6. Metoda haków pamięciowych.
Ten rodzaj mnemotechnik polega na stworzeniu listy tzw. haków, czyli skojarzeń cyfr z obrazami przypominającymi kształtem tenże cyfry. Elementy, które próbujemy zapamiętać "wieszamy" na hakach, czyli kojarzymy w wyobraźni z kolejnymi obrazami z naszej listy. Skojarzenia te powinny być abstrakcyjne, wesołe, o zabarwieniu pozytywnym i osobistym, bo takie chętniej pamiętamy. Im bardziej fantastyczne i nieprawdopodobne, tym łatwiej je będzie zapamiętać.
Oto najpopularniejsza lista haków pamięciowych:
1 - świeca
2 - łabędź
3 - serce
4 - krzesło
5 - hak dźwigu
6 - wiśnia
7 - kosa
8 - bałwan
9 - balon
10 - rycerz z mieczem i tarczą

Każdy może stworzyć indywidualnie taką listę i może ona zawierać więcej niż 10 elementów.
Przywołując naszą krótką listę zakupów: chleb, mleko, baterie, proszek do prania, pasta do zębów; każdy z tych elementów kojarzymy w myślach z kolejnym obrazkiem z listy haków pamięciowych. I tak:
1 - świeca - chleb - robimy tosty z chleba nad płonącą świeczką
2 - łabędź - mleko - mlecznobiały łabędź pływa po wielkim jeziorze mleka
3 - serce - baterie - w Walentynki 2013 r. zorganizowano akcję, w której za oddanie do punktu zbiórki baterii, można było otrzymać lizaka w kształcie serca
4 - krzesło - proszek do prania - na różowym krześle stoi ogromna paczka pachnącego proszku do prania
5 - hak - pasta do zębów - hak dźwiga ogromnych rozmiarów tubę pasty do zębów.
Mając ten zestaw zakładek, możemy go wykorzystywać do zapamiętania przeróżnych informacji.
Albo inna lista zakupów: ser żółty, jabłko, szynka, oliwki, pomidory, twaróg, masło i chleb.
Wyobraź sobie:
Miecz zrobiony z żółtego sera, pełen dziur. Gdy próbujesz go podnieść widzisz, że obgryzają go myszy.
Łabędzia mającego zamiast głowy zielone jabłko z ogonkiem. Łabędź pływa w soku jabłkowym (poczuj jego zapach).
Wędzoną szynkę, która bije jak serce (spróbuj usłyszeć jej pulsowanie)
Łódkę, która zamiast łupinki orzecha jest wykonana z połówki mięsistej oliwki
Dźwig, który przebija swoim ogromnym hakiem pomidora, a pryskający z niego sok ochlapał kilku pracowników budowy.
Fajkę dziadka wypchaną zamiast tytoniu – twarogiem.
Rolnika z kosą, który zamiast zboża, kosi bardzo wysokie kostki masła, które uginają się na wietrze
Bałwana z chlebowego ciasta, z pięknie wypieczoną brązową skórką.

A teraz spróbuj sobie przypomnieć co miałeś kupić: Miecz? Łabądź? Serce? Łódka? Hak? Fajka? Kosa? Bałwan?

Uwaga – dużo łatwiej zapamiętasz skojarzenia, jeśli będą one absurdalne, śmieszne, głupie. Zapamiętujemy to co nietypowe. Pomyśl, ile samochodów zapamiętałeś, z tych mijanych dzisiaj w drodze do domu? A ile zapamiętałbyś mijających Cię fioletowych dorożek?

7. Główny system pamięciowy.
Twórcą systemu jest Stanislaus Mink von Wennsshein żyjący w XVII wieku. Główny system pamięciowy pozwala na zapamiętanie listy dowolnych liczb, numerów telefonów, PIN-ów kart płatniczych, numerów kont, dat. Opiera się na podstawowej zasadzie, która głosi, iż łatwiej jest zapamiętać obrazy, niż cyfry. Metoda ta polega na przyporządkowaniu liczbom odpowiednich spółgłosek alfabetu fonetycznego. Następnie z głosek tych tworzymy słowa-klucze poprzez dodanie dowolnych samogłosek. Słowa te powinny być możliwie krótkie i jak najbardziej obrazowe.
Oto lista cyfr od 0 do 9 oraz przyporządkowane im spółgłoski:

A oto przykładowa lista słów-kluczy (zakładek liczbowych):
1 - Duch
2 - Noe
3 - Mysz
4 - Ryż
5 - Liść
6 - Jeż
7 - Kosz
8 - Fa
9 - Pszczoła
10 - TeZeusz
11 - TaTo
12 - TiNa
13 - DoM
14 - TiR
15 - TaLerz
16 - TuJa
17 - TKacz
18 - ToFfi
19 - DąB
20 - NoS
Każdy może stworzyć swoją własną listę zakładek i może być ona dowolnie długa. W zasobach internetowych można nawet znaleźć generatory słów-kluczy dla głównego systemu pamięciowego.
Przykład:
Chcąc zapamiętać PIN karty kredytowej 7392, ze zbitką spółgłosek K M P(B) N, musimy utworzyć sensowne słowo poprzez dodanie samogłosek: np. KoMPaN lub KaMPiNg; może to też być kilka słów - w Koszu jest MaPa Noego.
Przykładowe wykorzystanie mnemotechnik w nauce języka polskiego czy historii
• Pisownia rz po spółgłoskach pbdtkgcwj:
- Prosiła babka dziadka Tadka o kawałek gnatka - chcę więcej jeść
- Babcia dała Gosi piękne bratki, bo jej wnuczka chciała takie kwiatki.
• W czasownikach cząstka -uje się nie kreskuje (piszemy przez u otwarte).
• Dłuższy wierszyk ułatwiający zapamiętanie reguł pisowni "u":
Zapamiętaj zawsze tu
Pisz otwarte zwykłe "u"
W słowach: skuwka i zasuwka
Gdyż wyjątkiem są te słówka:
W cząstkach: -unka, -un i -unek
Opiekunka, zdun, pakunek
Pisz je także w cząstce -ulec
Więc budulec i hamulec
W ulu, dwu, gdzie u litera
Wyraz kończy lub otwiera
Wreszcie - niech nikt nie kreskuje
W czasowniku cząstki -uje.
• Kolejność przypadków w języku polskim: mianownik, dopełniacz, celownik, biernik, narzędnik, miejscownik, wołacz - Mama dała córce bułkę nasmarowaną masłem wiejskim.
• Rok założenia Rzymu: Na siedmiu wzgórzach piętrzy się Rzym - 753 p.n.e.).
• KOSDKP (kostka?) to okresy paleozoiku -Kambr, Ordowik, Sylur, Dewon, Karbon, Perm
• Odkrycie Ameryki przez Krzysztofa Kolumba w 1492 roku: Jeden, cztery, dziewięć, dwa, Kolumb w długą drogę gna.
Jest to kilka zaledwie rodzajów mnemotechnik, ale każdy z nas pewnie ma swoje własne sposoby wypracowane, i jako rodzic i jako dziecko. Zachęcam do tego, abyście pisali, opowiadali o swoich własnych wymyślonych sposobach zapamiętywania.

http://zorganizowani.com/szybka-nauka/mnemotechniki-cwiczenia-przyklady/

http://www.mnemotechnika.com/jezyk_literatura_historia.html

https://www.zspkleszczow.pl/stronaWWW/dokumenty/mnemotechniki.pdf

https://iqmatrix.pl/jak-tworzyc-mapy-mysli/